czyli określone przepisami prawa sankcje (dolegliwości) za nieprzestrzeganie norm prawnych. Kara kryminalna jest wymierzana przez sąd konkretnej osobie jako następstwo popełnienia przestępstwa. Kara ma pełnić wobec sprawcy czynu zabronionego funkcję represyjną i prewencyjną, względem pokrzywdzonego może pełnić funkcję kompensacyjną, a wobec reszty społeczeństwa ma zadanie ochronne i zabezpieczające.
Wymiar kary musi mieścić się w przewidziany w przepisach prawa ramach. Kodeks Karny przewiduje następujące rodzaje kar:
- grzywna,
- ograniczenie wolności,
- pozbawienie wolności,
- dożywotnie pozbawienie wolności.
Sąd może wymierzyć oskarżonemu, którego uzna za winnego popełnienia czynu zabronionego karę przewidzianą za dane przestępstwo, która to kara będzie nie inną rodzajowo niż wyżej wymienione. Od dnia 1 października 2023 r. z katalogu kar została usunieta kara 25 lat pozbawienie wolności, jednakże na skutek zmiany innych przepisów możliwe stało się wymierzanie za niektóre przestępstwa kary nawet do 30 lat pozbawienia wolności.
Kara grzywny przewidziana jest w przypadku wszystkich przestępstw o niższym stopniu szkodliwości społecznej. Jest prosta w wykonaniu, a sposób ustalania jej wymiaru pozwala uwzględnić status majątkowy sprawcy i stopień szkodliwości jego czynu, zaś przy jej wykonaniu sprawca pozostaje na wolności. Przepisy przewidują również możliwość orzeczenie grzywny w niektórych przypadkach nadzwyczajnego złagodzenia kary np. jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona byłaby kara pozbawienia wolności do roku, można zamiast tej kary orzec m.in. grzywnę (nie mniejszą niż 150 stawek dziennych). Grzywnę wymierzyć można również obok innych kar np. obok kary pozbawienia wolności – gdy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Sąd wymierza grzywnę kwotowo lub w stawkach dziennych: w pierwszej kolejności ustala liczbę stawek (od 10 do 540), a następnie wartość jednej stawki dziennej (od 10 zł do 2.000 zł).
Kara ograniczenia wolności może polegać na nałożeniu na skazanego obowiązku nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne albo na potrącaniu od 10 do 25% wynagrodzenia miesięcznego na wskazany przez sąd cel społeczny. Kara ograniczenia wolności za jedno przestępstwo może trwać najkrócej miesiąc, a najdłużej 2 lata. Sprawca przestępstwa, któremu ją wymierzono nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu oraz ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Obowiązek pracy na cele społeczne może być orzeczony w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie, zaś sprawca, któremu potrącana jest część wynagrodzenia nie może bez zgody sądu rozwiązać stosunku pracy.
Kara pozbawienie wolności polega na czasowym przebywaniu przez skazanego w zakładzie karnym (nazywanego wówczas osadzonym). Najkrócej może trwać miesiąc, a najdłużej 30 lat. Kodeks karny wykonawczy przewiduje, że karę pozbawienia wolności można odbywać w jednym z 4 rodzajów zakładów karnych: dla młodocianych, dla odbywających karę po raz pierwszy, dla recydywistów penitencjarnych oraz dla odbywających karę aresztu wojskowego. Każdy z tych rodzajów zakładów może być zorganizowany jako zamknięty, półotwarty i otwarty.
Kara dożywotniego pozbawienia wolności jest najsurowszą karą przewidzianą w polskich przepisach. Polega na dożywotnim osadzeniu w zakładzie karnym, co jest równoznaczne z całkowitym odizolowaniem sprawcy od społeczeństwa – jego trwałym wyeliminowaniem. Dlatego też powinna być orzekana wyłącznie za najcięższe zbrodnie w stosunku do sprawców wyjątkowo niebezpiecznych dla porządku prawnego. Skazani odbywają ją w zakładach karnych typu zamkniętego.
