Nawiązka to środek karny, który sąd może zastosować w wyroku, aby zrekompensować stratę poszkodowanemu, gdy nie da się dokładnie ustalić wartości szkody wyrządzonej przestępstwem lub naprawienie tej szkody jest trudne. Stanowi alternatywę dla odszkodowania lub zadośćuczynienia, kiedy trudno określić wysokość wyrządzonej krzywdy. Nawiązka jest zasądzana na rzecz osoby poszkodowanej lub jej najbliższych, jeśli pokrzywdzony zmarł, a ich sytuacja życiowa pogorszyła się wskutek jego śmierci (jeśli ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązka orzekana jest na rzecz każdej z nich). Kwota nawiązki może wynieść nawet 200 000 zł.
Zasądzenie nawiązki w wyroku sądowym nie wyklucza uprawnienia poszkodowanego do dochodzenia wyższej kwoty od sprawcy w drodze postępowania cywilnego. Sąd może również orzec nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w przypadku skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, albo inne umyślne przestępstwo, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia.
W przypadku przestępstw związanych z prowadzeniem pojazdu, takich jak spowodowanie katastrofy w komunikacji przez osobę nietrzeźwą lub uciekającą z miejsca zdarzenia, sąd orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego lub jego bliskich, jeśli pokrzywdzony zginął, a ich sytuacja życiowa uległa pogorszeniu. Kwota nawiązki w takich sytuacjach wynosi co najmniej 10 000 zł.
W szczególnych przypadkach, gdy nawiązka stanowiłaby zbyt duże obciążenie dla sprawcy w kontekście jego obowiązków utrzymania siebie i rodziny, sąd może zmniejszyć jej wysokość. Zmniejszenie wysokości nawiązki może również wynikać z faktu pojednania się pokrzywdzonego ze sprawcą.
Podsumowując, nawiązka jest środkiem karnym mającym na celu pomoc ofiarom przestępstw, szczególnie gdy trudno określić wysokość szkody, i jest przyznawana, gdy ustalenie kwoty odszkodowania lub zadośćuczynienia jest utrudnione lub niemożliwe.
