Pokrzywdzonym jest osoba, której dobro zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Od chwili, w której organ ścigania ustali, że określony czyn jest przestępstwem, dopiero wówczas osoba nim pokrzywdzona nabywa status pokrzywdzonego. Pokrzywdzonym może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna.
Za pokrzywdzonego, który jest małoletni, ubezwłasnowolniony (całkowicie lub częściowo) albo nieporadny (z racji wieku lub choroby) może działać jego opiekun lub przedstawiciel. Jeżeli pokrzywdzony zmarł, przysługujące mu prawa wykonywać może osoba mu najbliższa lub osoba, która pozostawała dotychczas na jego utrzymaniu. Za osobę prawną działać mogą jej organy uprawnione do reprezentacji.
Obowiązkiem pokrzywdzonego jest wskazanie adresu do doręczeń w Polsce (jeśli na stałe przebywa za granicą również musi wskazać adres do doręczeń w Polsce). Jeśli w trakcie sprawy adres ulegnie zmianie (z powodu przeprowadzki lub zatrzymania w innej sprawie), pokrzywdzony powinien niezwłocznie powiadomić o tym organ ścigania lub sąd.
Niespełnienie tego obowiązku będzie powodowało, że korespondencja Policji, prokuratora lub sądu będzie kierowana na ostatni znany adres i nawet w razie jej zwrotu do nadawcy, będzie uznana za prawidłowo doręczoną ze wszystkimi tego skutkami procesowymi np. list zawierający wezwanie do osobistego stawiennictwa lub pismo procesowe, od którego może wnieść zażalenie, zostanie uznany za skutecznie doręczony, a pokrzywdzony (nic nie wiedzący o tym wezwaniu lub piśmie) może zostać pozbawiony możliwości realizacji przysługujących mu praw np. uczestniczenia w czynnościach procesowych lub upłynie mu termin na wniesienie zażalenia.
Pokrzywdzony ma również obowiązek osobiście stawić się na każde wezwanie. Niestawiennictwo z powodu choroby może być usprawiedliwione jedynie zaświadczeniem od lekarza sądowego. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na pokrzywdzonego decyzją sądu może zostać nałożona kara pieniężna do 3.000 złotych, a w szczególnym przypadkach może on zostać zatrzymany i przymusowo doprowadzony.
Pokrzywdzony nie może sprzeciwić się oględzinom i badaniom niepołączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym, jeżeli karalność czynu zależy od jego stanu zdrowia. Nie może również sprzeciwić się przesłuchaniu go z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, jeżeli sąd lub prokurator wyda takie zarządzenie.
Organy ścigania w celu ograniczenia kręgu podejrzanych lub sprawdzenia wartości dowodowej zebranych dotychczas śladów mogą od pokrzywdzonego pobrać:
- odciski daktyloskopijne (odciski palców),
- wymaz ze śluzówki policzków,
- próbki włosów lub śliny,
- próby pisma lub zapachu,
- wykonać fotografię osoby lub utrwalić jej głos.
