Tymczasowe aresztowanie (w skrócie TA) to jeden z rodzajów środków zapobiegawczych przewidzianych w Kodeksie Postępowania Karnego. Jest to zarazem środek zapobiegawczy najbardziej dolegliwy dla osoby wobec której go zastosowano. Względem osoby osadzonej w areszcie tymczasowym stosuje się zasady takie jak do osób odbywających karę pozbawienia wolności w systemie zwykłym w zakładzie karnym typu zamkniętego, z wyjątkami wskazanymi w przepisach Rozdziału 15 Kodeksu Karnego Wykonawczego (art. 207 – 223aa KKW). W chwili przyjęcia aresztowanego należy poinformować o jego prawach i obowiązkach. W ramach pouczenia należy umożliwić aresztowanemu zapoznanie się z przepisami Kodeksy Karnego Wykonawczego oraz regulaminem wykonywania TA, a także poddać osadzonego odpowiednim badaniom lekarskim i zabiegom higienicznym.
Komisja Penitencjarna może zakwalifikować tymczasowo aresztowanego jako stwarzającego poważne zagrożenie społeczne albo dla bezpieczeństwa aresztu. W szczególności ocenę taką można wydać, gdy aresztowanemu postawiono zarzut popełnienia przestępstwa ze szczególnym okrucieństwem lub z użyciem broni palnej albo też zarzut działania w zorganizowanej grupie przestępczej. Po decyzji Komisji aresztowanego osadza się w oddziale lub celi zapewniającej warunki wzmożonej ochrony społeczeństwa i bezpieczeństwa. Aresztowani i skazani, uznani za stwarzających poważne zagrożenie są traktowani w zasadzie tak samo. Swoją decyzję Komisja Penitencjarna weryfikuje co najmniej raz na 3 miesiące.
Tymczasowo aresztowany ma prawo do:
- zawiadomienia o miejscu swojego pobytu osoby najbliższej albo innej osoby, stowarzyszenia, organizacji lub instytucji oraz swojego obrońcy. Należy także osobę tymczasowo aresztowaną pouczyć o konsekwencjach określonych w art. 139 KPK (czyli w przypadku niezawiadomienia o tymczasowym aresztowaniu organu prowadzącego postępowanie karne w innej sprawie, pisma wysłane na dotychczasowy adres będą mogły być uznane za skutecznie doręczone).
- porozumiewania się z obrońcą albo pełnomocnikiem będącym adwokatem albo radcą prawnym podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie oraz należy umożliwić mu przygotowanie się do obrony,
- korzystania z telefonu znajdującego się w areszcie (tzw. samoinkasującego się aparatu telefonicznego) co najmniej raz w tygodniu – gdy kontaktuje się z obrońcą lub pełnomocnikiem,
- rozporządzania posiadanymi w areszcie pieniędzmi i przedmiotami.
Jedynie za zgodą organu, w którego dyspozycji pozostaje aresztowany (sądu lub prokuratora) może:
- odbyć widzenie z osobą inną niż obrońca lub pełnomocnik – zgoda na widzenie obejmuje jedno spotkanie, chyba że w zarządzeniu wskazano inaczej,
- organ samoistnie lub na wniosek dyrektora aresztu śledczego – może zdecydować, że korespondencja aresztowanego będzie poddawana zatrzymaniu, cenzurze i nadzorowi. Korespondencję nadawaną przez osadzonego przesyła się za pośrednictwem organu, w którego dyspozycji aresztowany pozostaje, za wyjątkiem korespondencji kierowanej do obrońcy, pełnomocnika lub Rzecznika Praw Obywatelskich lub Praw Dziecka;
- skontaktować się telefonicznie z innymi osobami, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy bezpośrednio kontakt jest niemożliwy lub utrudniony lub wynika to z nagłej sytuacji życiowej. W razie odmowy udzielenia zgody na kontakt telefoniczny, aresztowanemu przysługuje zażalenie do sądu lub do prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem prowadzącym sprawę.
- opuścić czasowo areszt śledczy,
- zostać zatrudniony na terenie zakładu do wykonywania innych prac niż prace porządkowe.
Zwolnienie z aresztu następuje w dniu, w którym upływa termin zastosowania TA. Zwalnianego informuje się o zakresie pomocy postpenitencjarnej oraz instytucjach i organach jej udzielającej. Zwalnianemu należy udzielić pomocy w powrocie do miejsca zameldowania lub zamieszkania albo do podmiotu leczniczego.
