Osoby, które doświadczyły przestępstwa, często przechodzą przez bardzo trudny czas. Wyobraź sobie, że ktoś, kto przeżył wypadek samochodowy, nie tylko zmaga się z fizycznymi obrażeniami, ale i z lękiem przed ponownym wsiadaniem za kierownicę. To trochę jak ciągłe odtwarzanie w głowie filmu z tego zdarzenia, co może prowadzić do trudności ze snem czy koncentracją. Podobnie osoba, która została pobita czy doświadczyła gwałtu, może czuć się bezradna i przerażona, tracąc poczucie bezpieczeństwa nawet we własnym domu. To emocjonalne tornado sprawia, że codzienne obowiązki czy rozwiązanie spraw prawnych, które nagle wydają się górami do przeskoczenia, stają na boku. Gdy do tego dochodzi utrata pracy lub źródeł dochodu, bo ktoś nie może wrócić do normalnego funkcjonowania, sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana. W takich momentach, wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół czy profesjonalistów może być jak pojawienie się światełka w tunelu, dając nadzieję, że powrót do normalności jest możliwy, choć droga do tego może być długa i wyboista.
Pokrzywdzonym jest każda osoba, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone w wyniku działania lub zaniechania, określonej czynności, innej osoby. Po pierwsze, aby zostać uznanym za pokrzywdzonego, zasadniczo musi zostać naruszone indywidualne, przysługujące tylko danej osobie, chronione przez prawo dobro – m.in. zdrowie, nietykalność cielesna, własność, cześć, dobre imię, wolność seksualna. Nie musi dojść do faktycznego naruszenia dobra danej osoby, wystarczy zagrożenie takiego naruszenia. W takiej sytuacji dana osoba jest uznawana za osobę pokrzywdzoną przestępstwem.
Pokrzywdzonego możesz być również podmiot innych niż osoba fizyczna – może to być firma lub instytucja publiczna, która poniosła szkodę w wyniku czyjegoś działania lub zaniechania.
Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba, która nie ukończyła 18 lat, w jej imieniu musi działać inna osoba pełnoletnia. Zgodnie bowiem z Kodeksem cywilnym, tylko osoba, która ukończyła 18 rok życia posiada pełną zdolność do czynności prawnych oraz zdolność sądową. Nie oznacza to jednak, że osoba taka jest pozbawione możliwości bronienia swoich praw w trakcie postępowania sądowego. Wszelkie działania za pokrzywdzone dzieci mogą podejmować ich przedstawiciele ustawowi, czyli najczęściej rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie (czasami również kurator).
Do bycia pokrzywdzonym nie jest konieczne jakiekolwiek rozstrzygnięcie sadu, prokuratury czy Policji. Sam fakt zagrożenia lub naruszenia czyjegoś dobra prawnego skutkuje przyjęciem, że dana osoba jest pokrzywdzona.
Z kolei przestępstwo to czyn (rozumiany również jako zaniechanie) człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Są dwa wyjątki, kiedy dane działanie nie będzie uznane za przestępstwo:
Czyn rozumiany jako zaniechanie skutkuje uznaniem go za przestępstwo, jeżeli na danej osobie (lub podmiocie), ciążył prawny, szczególny obowiązek, a mimo to go dana osoba (podmiot) nie dopełniła.
Pierwsza grupa przestępstw to przestępstwa ściągane z urzędu, czyli organy ścigania – Policja i Prokuratura, podejmują się ujęcia sprawcy przestępstwa i jego ukarania bez względu na powiadomienie tych służb o doznanym przez pokrzywdzonego przestępstwie. Przestępstwo takie może być zatem ścigane nawet wbrew woli pokrzywdzonego. Kiedy organ ścigania otrzyma informację o popełnieniu przestępstwa, musi wszcząć postępowanie. Do tej grupy zaliczamy:
Druga grupa przestępstw to te ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Aby Policja lub Prokuratura podjęła się prowadzenia postępowania, niezbędne jest złożenie wniosku o ściganie przez pokrzywdzonego. Jeśli zatem mamy do czynienia z przestępstwem wnioskowym, organ ścigania nie zajmie się przestępstwem (nawet jeśli o nim wiedział), dopóki pokrzywdzony wyraźnie tego nie zażąda. Po złożeniu takiego wniosku postępowanie toczy się tak samo jak przy przestępstwach ściganych z urzędu. Do tej grupy przestępstw zaliczamy najczęściej:
Ostatnią grupą przestępstw to te ściągane z oskarżenia prywatnego, czyli takie które w ogóle nie są ścigane przez organy ścigania. Aby ukarać sprawcę danego przestępstwa, pokrzywdzony sam musi napisać i złożyć do Sądu akt oskarżenia i w ramach postępowania sądowego go popierać i przedstawiać dowody. Prokurator może jednak wstąpić do postępowania w każdym jego etapie. Wystarczy, że uzna on, iż wymaga tego interes społeczny. Przestępstw należących do tej kategorii jest niewiele i są to tylko te o najmniejszej społecznej szkodliwości czynu, m.in.:
Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej powstał w 2012 roku na istniejącym od 1997 roku Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej. Reforma z 2011 roku ustanowiła od 1 stycznia 2012 roku katalog form pomocy postpenitencjarnej, zasady ich przyznawania oraz doprowadziła do powstania od 2019 roku sieci ośrodków pomocy postpenitencjarnej w całej Polsce. W latach 2023 -2025 funkcjonują 32 ośrodki w 15 województwach, z czego 3 ośrodki kierują swoje działania wyłącznie do kobiet.
Przychodami Funduszu są środki pieniężne pochodzące z:
Sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, prowadzi wyodrębnioną ewidencję księgową nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzonych na rzecz Funduszu. Każdy skazany obowiązany do zapłaty świadczenia na rzecz Funduszu jest wzywany do wykonania obowiązku w terminie 30 dni, a jeżeli tego nie dokona, wówczas wszczynane jest postępowanie egzekucyjne, prowadzone przez komornika sądowego.
Środki Funduszu Sprawiedliwości są wydatkowane na następujące działania:
pomocy postpenitencjarnej osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz osobom im najbliższym, udzielaną przez:
Każdy zasługuje na szansę
