Jeżeli jesteś osobą pokrzywdzoną przestępstwem, warto wiedzieć, że Polski system prawny przewiduje różne źródła pomocy dostępne dla Ciebie. Poniżej przedstawiamy kilka z tych źródeł:
Pokrzywdzonym uważa się każdą osobę, której prawa zostały bezpośrednio naruszone lub są zagrożone w wyniku działań lub zaniechań innej osoby. Aby zostać uznany za pokrzywdzonego, zazwyczaj muszą zostać naruszone indywidualne prawa jednostki, takie jak zdrowie, nietykalność cielesna, własność, cześć, dobre imię czy wolność seksualna. Wystarczy, że istnieje groźba takiego naruszenia, niekoniecznie musi ono nastąpić. W takim przypadku dana osoba jest uznawana za pokrzywdzoną przestępstwem.
Pokrzywdzonym może być również podmiot inny niż osoba fizyczna, na przykład firma lub instytucja publiczna, która poniosła szkodę w wyniku działań lub zaniechań
innej osoby.
Jeśli pokrzywdzonym jest osoba niepełnoletnia, to osoba pełnoletnia musi działać w jej imieniu. Zgodnie z Kodeksem cywilnym pełną zdolność do czynności prawnych i zdolność sądową posiada osoba, która ukończyła 18 lat. Niemniej jednak osoba niepełnoletnia może być reprezentowana przez swoich przedstawicieli ustawowych, czyli zazwyczaj rodziców lub ustanowionych przez sąd opiekunów. Aby być uznawanym za pokrzywdzonego, nie jest konieczne uzyskanie orzeczenia sądu, prokuratury lub Policji. Sam fakt zagrożenia lub naruszenia praw jednostki skutkuje uznaniem jej za pokrzywdzoną.
Przestępstwo to działanie (lub zaniechanie) człowieka, które zostało zakazane przez prawo pod groźbą kary, uznane za zbrodnię lub występek, bezprawne, popełnione umyślnie i wywołujące większe społeczne szkody niż nieznaczne.
Są dwie sytuacje, w których dane działanie nie jest traktowane jako przestępstwo:
Przestępstwa można podzielić na dwie główne grupy
Ostatnia grupa przestępstw to te, które są ścigane z oskarżenia prywatnego. W tym przypadku pokrzywdzony sam musi napisać i złożyć akt oskarżenia do sądu, a postępowanie sądowe popierać i przedstawiać dowody. Prokurator może jednak
włączyć się do postępowania, jeśli uzna to za ważne ze względu na interes społeczny.
Przykłady to zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej, uszkodzenie ciała poniżej 7 dni.
Nie zawsze zdarza się, że Policja lub Prokurator natychmiast pojawiają się na miejscu przestępstwa i podejmują decyzję o wszczęciu postępowania na podstawie obserwacji sytuacji. Zazwyczaj osoba, która zdaje sobie sprawę z popełnienia przestępstwa, musi powiadomić służby, składając tzw. zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. To dokument, w którym trzeba opisać wszystkie dostępne informacje na temat przestępstwa (jak to się stało, kto był zaangażowany, jakie szkody powstały, kiedy i gdzie). Jeśli nie wiesz, jak napisać takie zawiadomienie lub na jaki adres je przesłać, możesz udać się na najbliższy posterunek policji i ustnie złożyć zawiadomienie. Policja ma obowiązek przyjąć je i sporządzić protokół z przyjęcia.
Warto odróżnić zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa od wniosku o ściganie przestępstwa. Wniosek ten dotyczy przestępstw z drugiej grupy, czyli tych, które są ścigane przez prokuraturę i policję wyłącznie na podstawie wniosku pokrzywdzonego. Taki wniosek można zawrzeć w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa. Można także wycofać wniosek o ściganie (z wyjątkiem przypadków zgwałcenia, gdzie nie ma możliwości cofnięcia wniosku o ściganie).
Niebieska Karta to procedura stosowana przez Policję i Ośrodek Pomocy Społecznej w celu skuteczniejszej ochrony osób, które padły ofiarą przemocy domowej. Przemoc domowa może przybierać różne formy, takie jak:
Wypełnienie Niebieskiej Karty nie oznacza automatycznie zgłoszenia przestępstwa.
Karta ta dokumentuje sytuację, przedstawia skutki i stanowi ważny element w postępowaniu karnym, lecz nie zastępuje zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ani wniosku o ściganie.
Po wypełnieniu Niebieskiej Karty sytuacja osoby pokrzywdzonej będzie regularnie
monitorowana i nadzorowana przez Policję lub pracownika socjalnego.
Pomoc prawna obejmuje udzielanie porad i konsultacji prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz reprezentację przed urzędami i sądami jako pełnomocnik lub obrońca. W Polsce głównie udzielają jej radcowie prawni i adwokaci, a w wyjątkowych przypadkach także aplikanci radcowscy i adwokaccy (czyli osoby, które ukończyły studia prawnicze i przygotowują się do egzaminu zawodowego na radcę prawnego lub adwokata). Istnieje również quasi pomoc prawna, świadczona przez doradców obywatelskich po zdaniu egzaminu specjalistycznego. Ich zakres obejmuje sprawy osób zadłużonych, sprawy mieszkaniowe oraz zabezpieczenie społeczne (sprawy przed ZUS). Pomoc doradców podatkowych dostępna jest w kwestiach związanych z podatkami i postępowaniem podatkowym.
W postępowaniach sądowych każdy obywatel będący stroną postępowania ma prawo poprosić o wyznaczenie dla siebie pełnomocnika z urzędu. Wniosek taki można złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu na rozprawie. Jednak osoba występująca jedynie w roli świadka, a nie jako strona postępowania, nie ma możliwości złożenia takiego wniosku, ponieważ świadek nie broni swojego interesu i nie potrzebuje profesjonalnej pomocy w tym zakresie.
Pokrzywdzony przestępstwem, aby zostać uznany przez sąd za stronę postępowania, musi złożyć wniosek w tej sprawie. Pełnomocnik wyznaczony przez sąd reprezentuje danego obywatela do czasu prawomocnego zakończenia sprawy (czyli takiego, którego nie można zaskarżyć). W sytuacjach wyjątkowych, na przykład ze względów zdrowotnych, pełnomocnik może poprosić sąd o zwolnienie go z tej funkcji, a wtedy sąd mianuje kolejnego pełnomocnika.
Jeżeli nie czujesz się na siłach, aby samodzielnie poprosić o pomoc pełnomocnika, możesz skorzystać z punktu nieodpłatnej pomocy prawnej. Punkty te istnieją w każdym powiecie od 2015 roku i oferują możliwość uzyskania wsparcia od radcy prawnego lub adwokata, w tym sporządzenia wniosku do sądu o wyznaczenie
pełnomocnika z urzędu. Ponadto, w punkcie można uzyskać informacje na temat obowiązujących przepisów prawa oraz możliwych rozwiązań w konkretnej sytuacji prawnej. Wykaz punktów dostępny jest w starostwach powiatowych, które są odpowiedzialne za ich prowadzenie, a także na stronach internetowych sądów powszechnych.
Pomoc psychologiczna jest świadczona wyłącznie przez psychologów i należy ją odróżnić od psychoterapii. Psycholog to osoba, która ukończyła magisterskie studia psychologiczne i może zajmować się poradnictwem, polegającym na diagnozowaniu, orzekaniu oraz udzielaniu pomocy psychologicznej. Psycholog może także zasugerować konieczność podjęcia psychoterapii. Psychoterapia to proces, w trakcie którego pacjent pod kierunkiem psychoterapeuty rozwiązuje problemy i trudności wynikające z zdarzeń zewnętrznych lub wewnętrznych. Psychoterapeutą może być osoba posiadająca kwalifikacje psychologa, ale nie jest to wymóg konieczny. Aby pracować jako psychoterapeuta, konieczne jest ukończenie 4-letniego szkolenia podyplomowego w jednym z nurtów psychoterapeutycznych, takich jak psychodynamiczny, analityczny, poznawczo – behawioralny czy systemowy.
Osoby z objawami chorób i zaburzeń, takich jak depresja, zaburzenia odżywiania, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości, choroba afektywna dwubiegunowa i inne, często korzystają z usług psychoterapeuty.
Celem wsparcia psychologicznego jest mobilizacja własnych zasobów w sytuacji kryzysu i stresu psychologicznego, pomagając pacjentowi odzyskać równowagę emocjonalną oraz poczucie wpływu na swoje życie. Wsparcie obejmuje również naukę korzystania z wsparcia bliskich czy instytucji.
W Polsce korzystanie z pomocy psychologa jest możliwe przede wszystkim w ramach publicznej służby zdrowia, gdzie skierowanie do psychologa wystawia lekarz pierwszego kontaktu. Ponadto, istnieje wiele gabinetów prywatnych, które oferują usługi psychologiczne i psychoterapeutyczne na rynku.
Każdy zasługuje na szansę
